NOORD-SCHARWOUDE - Zondag 4 mei vindt de jaarlijkse dodenherdenking plaats op diverse locaties in Dijk en Waard. Een van de herdenkingen is bij monument De Stier, waar ook de burgemeester bij aanwezig is. Bijzonder is dat dit jaar extra aandacht is voor de vier gesneuvelde Langedijkers, wiens naam dit jaar voor het eerst op het monument is bijgeschreven.


De angst voor vliegtuigen en sirenes is altijd gebleven

Een van deze namen is Johannes Mahieu. Hij kwam om het leven tijdens het bombardement op de marinewerf in Den Helder, op 19 februari 1943. Hij was 39 jaar oud en woonde destijds met zijn vrouw en drie kleine kinderen in Noord-Scharwoude. In haar huis in Heerhugowaard vertelt mevrouw Ottenbros-Mahieu (87) over haar vader.

Johannes Mahieu

“Mijn vader was een hele goede man, dat zei mijn moeder altijd. Zelf was ik nog maar drie toen hij stierf, maar ik heb toch best veel herinneringen aan hem. Ondanks de oorlog was het knus thuis, gezellig. We sliepen met alle kinderen samen in de bedstee. Ik zie mijn vader nog staan bij de wastobbe, beneden in huis. Een douche hadden we niet. Het was een hele lieve vader, hij had veel aandacht voor ons. Ondanks alle spanningen van de oorlog.” Haar moeder hertrouwde in 1947. “Ook dat was een hele lieve man. Samen kregen ze daarna nog drie kinderen maar hij heeft nooit iemand voorgetrokken, hij hield van ons allemaal evenveel.”

Veel herinneringen

Ondanks haar jonge leeftijd weet ze nog veel van de oorlog. “We moesten midden in de nacht vluchten, echt op stel en sprong. Mijn moeder was hoogzwanger. We zijn naar mijn grootouders in Langedijk gegaan. Hoe klein we ook waren, we moesten hout sprokkelen langs de weg, voor de kachel. Ook hadden we weinig te eten. Soms liepen we van Noord-Scharwoude naar Heerhugowaard om brood te halen en warm eten kregen we van de gaarkeuken. Mijn moeder gaf het weinige eten dat we hadden nog weg als er een stakker aanklopte die het nog slechter had dan wij.”

De angst voor vliegtuigen en sirenes is altijd gebleven. “Dan slaat de schrik me om het hart. Dat is toch een trauma. Ik kijk ook nooit naar een oorlogsfilm of een film met veel geweld, dan zap ik verder. Deze tijd vind ik daarom extra moeilijk. De herinneringen die weer bovenkomen, maar ook het feit dat er zo veel op de televisie is over de Tweede Wereldoorlog. Terwijl het ook goed is. We mogen het nooit vergeten.”

Bombardement Den Helder

Johannes Mahieu werkte op de marinewerf in Den Helder als zeilmaker. Op 19 februari 1943 was daar een groot bombardement waarbij hij, en vele anderen omkwamen. “We dachten altijd dat het door de Duitsers was gedaan, maar het waren de Engelsen, hoorden we later. Ze mikten op de werf, die toen in Duitse handen was. Zonder stil te staan bij al die onschuldige mannen die daar aan het werk waren. Mijn vader kwam die dag niet meer thuis. Een broer van hem moest helpen met identificeren. Vreselijk idee.” In Den Helder wordt het bombardement ieder jaar groots herdacht bij het monument. “Dat is altijd een hele happening. Ik kom er sowieso veel oude bekenden tegen en er gaat altijd een kind of kleinkind met me mee.”

Naam bijgeschreven op monument

Dit jaar zullen ze voor het eerst bij de herdenkingsplechtigheid in Noord-Scharwoude aanwezig zijn, omdat de naam van haar vader wordt bijgeschreven op het monument De Stier. Wat betekent het voor haar dat zijn naam nu op het monument komt?

“Het is heel bijzonder. Ik vind het erg mooi en zeer waardevol. Hij verdient het ook. Hij heeft zijn leven gelaten in de oorlog, en nu wordt zijn naam erkend. Mijn neef Piet Zut uit Dijk en Waard heeft hem voorgedragen bij de gemeente. Het is fijn dat dat is opgepakt en dat hij nu, samen met drie anderen die tot nu toe niet genoemd werden, worden geëerd.”

Verhaal blijven vertellen

Binnen de familie leeft het verhaal van haar vader sowieso sterk voort. “Mijn kinderen en kleinkinderen weten wie hij was. Vooral mijn zoon is erg geïnteresseerd, hij houdt archieven bij en gaat mee naar herdenkingen. Dat heb ik ze niet opgelegd hoor. Wel vind ik het belangrijk dat het verhaal blijft leven. Het is iets wat je doorgeeft.”

Blijven herdenken op 4 en 5 mei

“Herdenken en de vrijheid vieren is belangrijk. Juist nu. Er is nog steeds oorlog in de wereld en voor de generatie van nu is vrede en veiligheid helemaal niet zo vanzelfsprekend. Het is belangrijk dat jonge mensen weten wat er toen is gebeurd. Zodat we niet dezelfde fouten maken. Herdenken is niet alleen terugkijken, het is ook vooruitkijken. Naar hoe we samen willen leven.”

Vergeten verhalen

Naast Johannes Mahieu worden ook de namen van Jan Leegwater, Mattheus Johannes Drost en Jacob Bax aan het monument toegevoegd. Hun verhaal werd uitgezocht door historicus Arie Kaan. Toen hij de archieven uit de Tweede Wereldoorlog bestudeerde, stuitte hij op deze verhalen. Hij verbaasde zich dat ze nergens werden vermeld en kaartte het aan bij de gemeente.

Jan Leegwater

Arie vertelt: “Jan Leegwater werd geboren in 1924 in Broek op Langedijk. Hij overleed op 3 januari 1945 in Alkmaar. Toch staat zijn naam niet op het oorlogsmonument dat in augustus 1945 werd geplaatst. Misschien wilden zijn diepgelovige ouders dat niet, maar daar is geen bewijs van. Ook was er toen geen commissie die de namen verzamelde direct na de oorlog. In de kleine gemeenschap die Langedijk was, hoefde dat ook eigenlijk niet. Men miste al snel iemand die ook echt overleden was, daar was geen onderzoek voor nodig. Een andere verklaring kan zijn dat Jan destijds niet als oorlogsslachtoffer werd gezien, omdat hij overleed in een ziekenhuis. Dat was echter van uitputting door dwangarbeid in Duitsland en geeft hem alle recht om te worden herdacht als oorlogsslachtoffer. Gelukkig wisten meerdere Broekers van zijn lijdensweg in Duitsland en van zijn overlijden in Alkmaar. Van hen kreeg ik de informatie dat ook hij slachtoffer was.”

Mattheus Drost en Jacob Bax

Mattheus Drost en Jacob Bax zijn voorbeelden van de andere twee vergeten verhalen. Arie vertelt: “In Broek op Langedijk drukten arbeiders van de Rijkswerf in Den Helder illegale kranten, zoals Vrij Nederland. Drost en Bax maakten deel uit van deze groep. Bax, de aanstaande schoonzoon van Drost, tikte de stencils, die in Den Helder werden gedrukt.” Begin juli 1942 ging het mis. Bij een treincontrole vond de bezetter belastend materiaal. Na zware verhoren werden elf mensen gearresteerd, onder wie Bax en Drost. Ze kwamen na veroordeling in Duitse kampen terecht. Drost overleed op 27 januari 1945 in een gevangenis in Siegburg. Bax stierf in Buchenwald.

“Tien jaar geleden bleek opnieuw hoe snel verhalen vergeten kunnen worden. Bij de onthulling van een nieuw monument op de Rijkswerf werden Drost en Bax in eerste instantie niet genoemd. Hun verhaal werd later alsnog toegevoegd. En gelukkig nu ook in Noord-Scharwoude.”